Греческое православное богословие второй половины XX и начала XXI веков о влиянии латинской богословской традиции на мысль прп. Никодима Святогорца (1749–1809)
DOI:
https://doi.org/10.31802/2500-1450-2019-33-35-48Ключевые слова:
святой Никодим Святогорец, современное греческое богословие, латинское богословское влияние, Яннарас, «Руководство к исповеди», Афон, монашествоАннотация
Статья посвящена изложению взглядов различных греческих православных богословов XX–XXI вв. на проблему влияния латинской богословской традиции на мысль преподобного Никодима Святогорца (1749–1809). Наиболее ярким критиком св. Никодима выступил доктор философии Х. Яннарас в своей книге «Православие и Запад в Новейшей Греции». В работе приводятся оценки высказываний Яннараса со стороны других исследователей творчества преподобного Никодима, а также их аргументы за и против высказанной позиции. Изложению полемики вокруг наследия Святогорца предшествует небольшое историческое введение. В работе представлены взгляды двух групп
богословов относительно влияния латинской схоластики на творчество св. Никодима. Одна, более многочисленная группа, считает это влияние незначительным и поверхностным, другая полагает, что латинская традиция оставила в наследии Святогорца гораздо более глубокий след. Материал для обсуждения проблемы представлен главным образом текстами одной из самых знаменитых книг св. Никодима — «Руководство к исповеди» (Ἐξομολογητάριον). Русский перевод последней увидел свет в Москве в 2017 г. В связи с этим проблема рецепции Русской Церковью богословия и аскетики одного из виднейших деятелей движения колливадов стала для нас в полный рост.
Скачивания
Библиографические ссылки
Источники и переводы
Катехизис Католической Церкви. М.: Культурный центр «Духовная Библиотека», 2007.
Никодим Святогорец, прп. Благонравие христиан. М.: Издательство Братства во имя Святой Троицы, 2016.
Никодим Святогорец, прп. Книга об исповеди. М.: Издательство «Святая Гора», 2017.
Никодим Святогорец, прп. Пидалион: Правила Православной Церкви с толкованиями: в 4 т. Ново-Тихвинский монастырь, 2019.
Порфирий Кавсокаливит, старец. Житие и слова. Малоярославец: Издание Свято- Никольского Черноостровского женского монастыря, 2006.
Христианское вероучение. Догматические тексты учительства Церкви III–XX вв. СПб.: Издательство св. Петра, 2002.
Καρμίρης Ἰ. Ν. Τὰ δογματικὰ καὶ Συμβολικὰ Μνημεῖα τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ἐν Ἀθήναις: [б. и.], 1953. T. Β΄.
Νικοδήμου του Αγιορείτου, αγίου. Επίσκεψις πνευματικού προς ασθενή, ήτοι εξομολογητάριον ωφέλιμον πολλά, και αναγκαίον περί του μυστηρίου της μετανοίας, και περί διορθώσεως των ασθενούντων. Αθήνα: Υπακοή, 1993.
Μεθόδιος Ἀνθρακίτης. Ἐπίσκεψη πνευματική. Ἐνετίῃσι: [б. и.], 1707.
Литература
Петров Василий, прот. Сокрушение в грехах по учению преподобного Никодима Святогорца (1749–1809) // Богословско-исторический сборник. Калуга: Калужская духовная семинария, 2015. Вып. 7. С. 11–22.
Петров Василий, прот. «Удовлетворение правде Божией» в «Руководстве к исповеди» преп. Никодима Святогорца // ХЧ. 2016. № 6. С. 43–66.
Петров Василий, прот. «Слово душеполезное» в «Руководстве к исповеди» прп. Никодима Святогорца // ХЧ. 2017. № 5. С. 19–32.
Amato A. Il sacramento della Penitenza nella theologia greco-ortodossa. Studi storico-dogmatici (sec. XVI–XX). Θεσσαλονίκη: Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, 1982. (Ανάλεκτα Βλατάδων; τ. 38).
Βολουδάκης Βασίλειος, πρωτοπρεσβύτερος. Ορθοδοξία και Χρ. Γιανναράς. Αθήνα: Υπακοή, 1992.
Βολουδάκης Βασίλειος, πρωτοπρεσβύτερος. Περί της πατρότητος δύο ανωνύμων έργων αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Απάντησις στον Μητρ. Σουηδίας κ. Παύλον. Αθήνα: Υπακοή (без года).
Citterio E. Nicodemo Agiorita // La théologie byzantine et sa tradition. Vol. 2: XIII–XIX s. / sous la direction de C. G. Conticello et V. Conticello. Turnhout: Brepols, 2002. P. 905–978.
Citterio E. L’orientamento ascetico-spirituale di Nicodemo Aghiorita. Alessandria: [Fratelli Contemplativi di Gesù], 1987.
Γιαγκάζογλος Στ. Η παρουσία του αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη στη θεολογική σκέψη του 20 αιώνα // Πρακτικά Β΄ Επιστημονικού Συνεδρίου Αγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης — 200 χρόνια από την κοίμησή του. Πεντάλοφος Παιονίας: Εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2011. Σ. 131–160.
Γιανναρᾶς Χ. Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα. Αθήνα: Δόμος, 1992.
Γιανναρᾶς Χ., Χύτας Ἀ. Ἐπιστολιμαῖα ἀνταναφορὰ στὸν ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη // Σύναξη, τριμηνιαῖα ἔκδοση σπουδῆς στην Ὀρθοδοξία. Ἀθήνα: Εκδότης Σωτηρία Νελλα, 1993. Τεῦχος 47. Σ. 83–86.
Γκίκας Αθανάσιος, πρωτοπρεσβύτερος. Η μετάνοια κατά τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη // Πρακτικά Α΄ επιστημονικού συνεδρίου άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του. Τ. Β΄. Γουμένισσα: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2006. Σ. 69–86.
Εὐλόγιος (Κουριλᾶς), ἐπίσκοπος Κορυτσᾶς. Κατάλογος Ἁγιορειτικῶν Χειρογράφων // Θεολογία. 1938. T. 16. Σ. 249–261, 350–354.
Ζήσης Θεώδορος, πρωτοπρεσβύτερος. Ὑπάρχουν δυτικές ἐπιδράσεις στην διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου; // Πρακτικά Α΄ επιστημονικού συνεδρίου άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του. Τ. Β΄. Γουμένισσα: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2006. Σ. 87–97.
Θεόκλητος Διονυσιάτης, μοναχός. Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Ὁ βίος καὶ τὰ ἔργα του (1749–1809). Ἀθῆναι: Αστήρ, 1959. Русский перевод: Феоклит Дионисиатский, монах. Преподобный Никодим Святогорец. Житие и труды / пер. с греч. и примеч. О. А. Родионова. М.: Издательство Феофания, 2005.
Θεόκλητος Διονυσιάτης, μοναχός. Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καὶ ἡ νεονικολαϊτικὴ σχολή. Γουμένισσα: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2002.
Καλλιακμάνης Βασίλειος Ι., πρωτοπρεσβύτερος. Θεολογικά ρεύματα στην Τουρκοκρατία. Θεσσαλονίκη: εκδ. Π. Πουρναρά, 2009.
Καραϊσαρίδης Κωνσταντίνος, πρωτοπρεσβύτερος. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καὶ τὸ Λειτουργικό του ἔργο. Ἀθῆναι: Εκδ. Ακρίτας, 1998.
Μαρνέλλος Γεώργιος Ἐμ., πρωτοπρεσβύτερος. Ζητήματα γύρω ἀπό τά ἔργα τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου «Ἀόρατος Πόλεμος» καί «Πνευματικά Γυμνάσματα» // Πρακτικά Α΄ επιστημονικού συνεδρίου άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του. Τ. Β΄. Γουμένισσα: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2006. Σ. 99–133.
Μενεβίσογλος Παύλος, Μητροπολίτης Σουηδίας. Πεπλανημένη απόδοσις έργου εις Νικόδημον τον Αγιορείτην // Κληρονομία. 1997. Τ. 29. Σ. 203–210.
Μεταλληνός Γεώργιος Δ., πρωτοπρεσβύτερος. Τὸ «Ἐξομολογητάριον» τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου // Πρακτικά Α΄ επιστημονικού συνεδρίου άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του. Τ. Β΄. Γουμένισσα: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2006. Σ. 47–65.
Νικόδημος (Σκρέττας), αρχιμανδρίτης. Η Θεία Ευχαριστία και τα προνόμια της Κυριακής κατά την διδασκαλία των Κολλυβάδων. Θεσσαλονίκη: εκδ. Μυγδόνια, 2008.
Ποτάπιος Καυσοκαλυβίτης, μοναχός. Ο μοναχός Ιάκωβος Νεασκητιώητς και το υμνογιολογικό έργο για τη Θεοτόκο και τους Αγιορείτες Οσιομάρτυρες. Θεσσαλονίκη: Τμήμα Θεολογίας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, 2012 (διδακτορική διατριβή).
Πρακτικά Α΄ επιστημονικού συνεδρίου άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: η ζωή και η διδασκαλία του. Γουμένισσα: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2006. Т. 1–2.
Πρακτικά Β΄ Επιστημονικού Συνεδρίου Αγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης — 200 χρόνια από την κοίμησή του. Πεντάλοφος Παιονίας: εκδ. Ιερού Κοινοβίου Οσίου Νικοδήμου, 2011.
Τσακίρης Β. Οἱ μεταφράσεις τῶν ἔργων Πνευματικὸς Διδασκόμενος καὶ Μετανοῶν Διδασκόμενος τοῦ Paolo Segneri ἀπὸ τὸν Ἐμμανουὴλ Ρωμανίτη καὶ ἡ ἐπίδρασή τους στὸ Ἐξομολογητάριον τοῦ Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Εἰσαγωγικὴ μελέτη // Segneri P. Ὁ Μετανοῶν Διδασκόμενος Μία μετάφραση τοῦ Ἐμμανουὴλ Ρωμανίτου. Θήρα: Θεσβίτης, 2005. Σ. 7–54.
