The Mother Church in the Byzantine and Post-Byzantine Tradition
DOI:
https://doi.org/10.31802/GB.2023.51.4.008Keywords:
Mother Church, primacy, Patriarchate of Constantinople, conciliarity, ecclesiologyAbstract
At the moment, the family of the Local Orthodox Churches is suffering a painful, more and more aggravating division between the two groups of Local Churches: those Churches that support the Patriarchate of Constantinople and the «privileges» of its head, who is in fact supposed to be the primate within the East and, more generally, within the universal Orthodoxy, and those that do not accept such primacy of Constantinople, namely the Russian Orthodox Church and a number of other Local Churches adhering to the conciliar ecclesiology. However, despite the delusion that Constantinople strives for the «royal path», the truth and righteousness are in the ecclesiology which excludes the one-person earthly primacy of power in the Church. The article highlights this topic using the example of the history of the concept «Mother Church» within the patristic, Byzantine and Post-Byzantine tradition.
Downloads
References
Anastasius Sinaïta. Viae dux // Anastasius Sinaïtae viae dux / ed. K.-H. Uthemann. Turnhout: Brepols, 1981. (CCSG; vol. 8). P. 3–320.
Augustinus Hipponensis. Contra duas epistolas Pelagianorum // PL. T. 44. Col. 609–638.
Basilius Caesariensis. Epistula 41. Βασίλειος πρὸς Ἰουλιανόν // Saint Basile. Lettres / éd. Y. Courtonne. Vol. 1. Paris: Les Belles Lettres, 1957. P. 96–98.
Basilius Caesariensis. Epistula 169. Γρηγορίῳ Βασίλειος // Saint Basile. Lettres / éd. Y. Courtonne. Vol. 2. Paris: Les Belles Lettres, 1961. P. 104–106.
Basilius Caesariensis. Epistula 227. Πρὸς τοὺς ἐν Κολωνίᾳ κληρικούς 1 // Saint Basile. Lettres / éd. Y. Courtonne. Vol. 3. Paris: Les Belles Lettres, 1966. P. 29–32.
Basilius Caesariensis. Quod rebus mundanis adhaerendum non sit // PG. T. 31. Col. 540–564.
Benedictus Nursiae. Regula cum commentariis // PL. T. 66. Col. 215D–932D.
Bernardus Claraevallensis. Epistula 221. Petri Venerabilis ad Bernardum abbatem // PL. T. 182. Col. 398B–417A.
Callinicus III Patriarcha. Narratio brevis // Καλλινίκου γʹ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Τὰ κατὰ καὶ μετὰ τὴν ἐξορίαν ἐπισυμβάντα καὶ ἔμμετροι ἐπιστολαί / ἔκδ. Ἀ. Τσελίκας. Ἀθήνα: Μορφωτικὸ Ἵδρυμα Ἐθνικῆς Τραπέζης, 2004. Σ. 79–269, 271–429.
Collatio quarta. Novellae constitutiones annorum 1057–1204 // Νεαραὶ καὶ Χρυσόβουλλα τῶν μετὰ τὸν Ἰουστινιανὸν Βυζαντινῶν Ἀυτοκρατόρων / ed. J. Zepos, P. Zepos (post C. E. Zacharia von Lingenthal). Aalen: Scientia Verlag, 1962. (Jus Graecoromanum; Bd. 1). S. 275–480.
Cyrillus Alexandrenus. Commentarius in xii prophetas minores // Sancti patris nostri Cyrilli archiepiscopi Alexandrini in xii prophetas / ed. P. E. Pusey. Vol. 2. Oxford: Clarendon Press, 1868. [Brussels: Culture et Civilization, r1965]. P. 1–626.
Cyrillus Alexandrenus. De adoratione et cultu in spiritu et veritate // PG. T. 68. Col. 132–1125.
Cyrillus Alexandrenus. Expositio in Psalmos // PG. T. 69. Col. 717–1273.
Cyrillus Alexandrenus. Glaphyra in Pentateuchum // PG. T. 69. Col. 9–677.
Cyrillus Alexandrenus.Commentarius in Isaiam prophetam // PG. T. 70. Col. 9–1449.
[Doropheus Monembasiae]. Liber historicus (versio altera) (e cod. Mich. Ann Arbor. 215) // Ζαχαριάδου Ἐ. Ἀ. Ἡ πατριαρχεία τοῦ Διονυσίου Βʹ σὲ μία παραλλαγὴ τοῦ Ψευδο-Δωροθέου // Θησαυρίσματα. 1962. Τ. 1. Σ. 144–155.
Dositheus. Historia patriarcharum Hierosolymitanorum 3–4 // Δοσιθέου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Ἱστορία περὶ τῶν ἐν Ἰεροσολύμοις Πατριαρχευσάντων, ἄλλως καλουμένη Δωδεκάβιβλος Δοσιθέου / ἔκδ. Ἐ. Δεληδέμος. T. 2. Θεσσαλονίκη: Ἐκδοτικός Οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, 1982. Σ. 3–492.
Dositheus. Historia patriarcharum Hierosolymitanorum 5–6 // Δοσιθέου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Ἱστορία περὶ τῶν ἐν Ἰεροσολύμοις Πατριαρχευσάντων, ἄλλως καλουμένη Δωδεκάβιβλος Δοσιθέου / ἔκδ. Ἐ. Δεληδέμος. T. 3. Θεσσαλονίκη: Ἐκδοτικός Οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, 1982. Σ. 9–452.
Dositheus. Historia patriarcharum Hierosolymitanorum 7–8 // Δοσιθέου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Ἱστορία περὶ τῶν ἐν Ἰεροσολύμοις Πατριαρχευσάντων, ἄλλως καλουμένη Δωδεκάβιβλος Δοσιθέου / ἔκδ. Ἐ. Δεληδέμος. T. 4. Θεσσαλονίκη: Ἐκδοτικός Οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, 1983. Σ. 9–477.
Dositheus. Historia patriarcharum Hierosolymitanorum 9–10 // Δοσιθέου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Ἱστορία περὶ τῶν ἐν Ἰεροσολύμοις Πατριαρχευσάντων, ἄλλως καλουμένη Δωδεκάβιβλος Δοσιθέου / ἔκδ. Ἐ. Δεληδέμος. T. 5. Θεσσαλονίκη: Ἐκδοτικός Οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, 1983. Σ. 9–681.
Dositheus. Historia patriarcharum Hierosolymitanorum 11 // Δοσιθέου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Ἱστορία περὶ τῶν ἐν Ἰεροσολύμοις Πατριαρχευσάντων, ἄλλως καλουμένη Δωδεκάβιβλος Δοσιθέου / ἔκδ. Ἐ. Δεληδέμος. T. 6. Θεσσαλονίκη: Ἐκδοτικὸς οἶκος Β. Ρηγοπούλου, 1983. Σ. 9–83.
Eusebius. Commentaria in Psalmos // PG. T. 23. Col. 66–1396; T. 24. Col. 9–76.
Eustaphius Thessalonicensis. Exegesis in canonem iambicum pentecostalem // Eustathii Thessalonicensis exegesis in canonem iambicum pentecostalem / ed. P. Cesaretti, S. Ronchey. Göttingen: De Gruyter, 2014. (Supplementa Byzantina; vol. 10). P. 7–264.
Euthymius Zigabenus. Commentarius in Pauli epistulam ad Galatas // Euthymii Zigabeni Commentarius in XIV Epistolas Sancti Pauli et VII catholicas / ed. N. Kalogeras. Vol. 1. Athenis: Typis fratrum Perri, 1887. P. 496–560.
Euthymius Zigabenus. Commentarius in Psalterium // PG. T. 128. Col. 41–1325.
Gennadius Scholarius. De verbis patrum Latinorum de processu Spiritus Sancti // Oeuvres complètes de Georges (Gennadios) Scholarios / éd. M. Jugie, L. Petit, X. A. Siderides. Vol. 3. Paris: Maison de la bonne presse, 1930. P. 49–63.
Gennadius Scholarius. Epistulae Georgii Scholarii (ante 1450) // Oeuvres complètes de Georges (Gennadios) Scholarios / éd. M. Jugie, L. Petit, X. A. Siderides. Vol. 4. Paris: Maison de la bonne presse, 1935. P. 398–473.
Georgius Trapezuntius. De processione spiritus sancti et de una, sancta, catholica Ecclesia // PG. T. 161. Сol. 829–868.
Gregorius Nazianzenus. Epistula 44. Εὐσεβίῳ Σαμοσάτων // Saint Grégoire de Nazianze. Lettres / éd. P. Gallay. Vol. 1. Paris: Les Belles Lettres, 1964. P. 56–57.
Gregorius Nazianzenus. Epistula 50. Τῷ Αὐτῷ [Βασιλείῳ] // Saint Grégoire de Nazianze. Lettres / éd. P. Gallay. Vol. 1. Paris: Les Belles Lettres, 1964. P. 64–66.
Gregorius Nazianzenus. Funebris oratio in laudem Basilii Magni Caesareae in Cappadocia episcopi (orat. 43) // Grégoire de Nazianze. Discours funèbres en l’honneur de son frère Césaire et de Basile de Césarée / éd. F. Boulenger. Paris: Picard, 1908. P. 58–230.
Gregorius Palamas. Homilia 8. Περὶ πιστέως. Ἐν ᾗ καὶ τῆς κατ’ εὐσέβειαν ὁμολογίας ἔκθεσις // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἅπαντα τὰ ἔργα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. Τ. 9. Θεσσαλονίκη: Πατερικαὶ Ἐκδόσεις Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, 1985. (Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, τ. 72). Σ. 211–229.
Gregorius V Patriarcha. Epistulae Synodales // Ἀλεκσούδης Ἀ. Δύο ἐγκύκλια ἔγγραφα Γρηγορίου τοῦ Εʹ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως // Δελτίον Ἱστορικῆς καὶ Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας. 1892. Τ. 4. Σ. 269–275.
Gregorius VII. Registrum (1085): Epistola XXIX. Ad Judices Sardiniae (a. 1073) // PL. T. 148. Col. 311D–312C.
Joannes Chrysostomus. Ad populum Antiochenum (homiliae 1–21) // PG. T. 49. Col. 15–222.
Joannes Chrysostomus. Ad illuminandos catecheses 1–2 (series prima et secunda) // PG. T. 49. Col. 223–240.
Joannes Chrysostomus. De baptismo Christi // PG. T. 49. Col. 363–372.
Joannes Chrysostomus. De sancto hieromartyre Phoca // PG. T. 50. Col. 699–706.
Joannes Chrysostomus. Non esse desperandum // PG. T. 51. Col. 363–372.
Joannes Chrysostomus. Expositiones in Psalmos // PG. T. 55. Col. 39–498.
Joannes Chrysostomus. In Matthaeum (homiliae 1–90) // PG. T. 57. Col. 13–472.
Joannes Eugenicus. Antirrheticus adversus decretum Concilii Florentini // Rossidou-Koutsou E. John Eugenikos’ Antirrhetic of the Decree of the Council of Ferrara-Florence. Nicosia: Research Centre of Kykkos Monastery, 2006. P. 3–153.
Joannes Macrygiannes. Acta et epistulae // Ἀρχεῖον τοῦ στρατηγοῦ Ἰωάννου Μακρυγιάννη / ἔκδ. J. Vlachogiannis. Vol. I. Athens: S. K. Vlastos, 1907. (Ἀρχεῖα τῆς Νεωτέρας Ἑλληνικῆς Ἱστορίας, τ. 2). Σ. 1–469.
Josephus Bryennius. Epistulae 30. Διάταξις Ἰωσὴφ μοναχοῦ Βρυεννίου (1421) // Τομαδάκης Ν. Ἐκ τῆς βυζαντινῆς ἐπιστολογραφίας. Ἰωσὴφ μοναχοῦ τοῦ Βρυεννίου Ἐπιστολαὶ Λʹ καὶ πρὸς αὐτὸν Γʹ // Ἐπετηρὶς Ἑταιρείας Βυζαντινῶν Σπουδῶν. 1983–1986. Τ. 46. Σ. 283–362.
Leo I. De haeresi et historia Eutychiana // PL. T. 55. 1095C–1324B.
Maximus Confessor. Ambigua ad Joannem 10 // On Difficulties in the Church Fathers: The Ambigua / ed. N. Constas. Vol. 1. Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 2014. (Dumbarton Oaks Medieval Library). P. 150–344.
Meletius Pegas. Epistula 137. Τοῖς ἐν Μικρᾷ Ῥωσίᾳ // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 167–178.
Meletius Pegas. Epistula 175. Τῷ εὐσεβεστάτῳ καὶ Ὀρθοδοξοτάτῳ ἄρχοντι Κνέζῃ Ἀδάμῳ Βασιλείου Βισκοβέτσικῃ, καὶ τῷ εὐσεβεστάτῳ Κνέζῃ Κυριακῷ Ῥουζίνσκῃ μετὰ τῶν λοιπῶν Ἀρχόντων, καὶ παντὸς τοῦ λαοῦ τῶν ὀρθοδόξων, τῆς ἱερᾶς τάξεως, καὶ τῆς κοσμικῆς καταστάσεως· υἱοῖς ἐν Κυρίῳ περιποθήτοις, χάριν... // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 207–208.
Meletius Pegas. Epistula 6. Μαξίμῳ τῷ Θεοφιλεστάτῳ Κυθήρων // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 23–24.
Meletius Pegas. Epistula 9. Μαξίμῳ τῷ Θεοφιλεστάτῳ Κυθήρων // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 27–33.
Meletius Pegas. Epistula 10. Τοῖς ἐν Χριστῷ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, καὶ Θεῷ καὶ Σωτῆρι ἀδελφοῖς καὶ συλλειτουργοῖς, τῷ τε Πανιερωτάτῳ Γαβριὴλ Φιλαδελφείας καὶ τῷ Θεοφιλεστάτῳ Κυθήρων Μαξίμῳ τῷ Μαργουνίῳ χάριν, ἔλεος // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 34–36.
Meletius Pegas. Epistula 31. Ἰὼβ Πατριάρχῃ Ῥωσίας, καὶ Μοσκόβου, καὶ τῶν ὑπερβορείων μερῶν. L. 34–37 // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; 52–57). P. 65–66.
Meletius Pegas. Epistula 62. Ἱερεμίᾳ τῷ Οἰκουμενικῷ // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 87.
Meletius Pegas. Epistula 215. Κυρίλλῳ Ἱερομονάχῳ // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). 17–365. P. 270–272.
Meletius Pegas. Epistula 241. Εἰς Σαυρομάτας // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 288–289.
Meletius Pegas. Epistula 257. Τῷ Πανιερωτάτῳ Φιλαδελφείας κὺρ Γαβριήλ, ἀδελφῷ καὶ συλλειτουργῷ ἐν Κυρίῳ περιποθήτῳ, χάριν, ἔλεος παρὰ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 302–316.
Meletius Pegas. Epistula 258. Κυριακῷ Φωτεινῷ ἰατρῷ καὶ διδασκάλῳ ἐν Ἐγγοσταλδιανίῳ Ἀκαδημίᾳ λαμπροτάτῳ· χάριν, ἔλεος, καὶ εἰρήνην παρὰ τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 317–325.
Meletius Pegas. Epistula 270. Τοῖς ἁπανταχοῦ Ὀρθοδόξοις καὶ εὐσεβέσι Χριστιανοῖς, τοῖς τε τοῦ ἱεροῦ καταλόγου καὶ τῆς κοσμικῆς τάξεως, τοῖς ἐν Κυρίῳ περιποθήτοις· χάριν, ἔλεος, καὶ εἰρήνην παρὰ Κυρίου καὶ Θεοῦ. L. 31–34 // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 333–334.
Meletius Pegas. Epistula 272. Τοῖς κατὰ πᾶσαν τὴν Γαληνοτάτην Ἀρχὴν τῶν Ὑψηλοτάτων Πολωνῶν εὑρισκομένοις Ὀρθοδόξοις Χριστιανοῖς τοῖς τε τοῦ ἱεροῦ καταλόγου καὶ τῆς κοσμικῆς τάξεως, ἄρχουσί τε μεγαλοπρεπεστάτοις καὶ ἀρχομένοις, καὶ ἁπαξάπαντι τῷ χριστωνύμῳ πληρώματι, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ περιποθήτοις, χάριν, ἔλεος... // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 335–336.
Meletius Pegas. Epistula 316. Τοῖς μεγαλοπρεπεστάτοις Ἄρχουσιν, Ἀνδρέᾳ καὶ Ἀλεξάνδρῳ Ζακοροβάσκιε τοῖς ὀρθοδοξοτάτοις, καὶ ἐν Κυρίῳ περιποθήτοις υἱέσι // Methodios. Letters of Meletius Pegas, Pope and Patriarch of Alexandria. [S. l.]: [S. n.], r1976. (Ekklesiastikos Pharos; t. 52–57). P. 363–364.
Meletius Pegas. Oratio ad Silvestrum patriarcham (edita a Dositheo patriacha) // Δοσιθέου Πατριάρχου Ἱεροσολύμων Τόμος Χαρᾶς / ἔκδ. Κ. Σιαμάκης. Θεσσαλονίκη: Ἐκδοτικός Οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, 1985. Σ. 460–551.
Neophytus Ducas. Epistula 1196. Θεοδωρήτvῳ // Ἐπιστολαὶ πρὸς τινὰς ἐν διαφόροις περιστάσεσι ὑπὸ Νεοφύτου Δούκα εἰς τόμους δύο ὡς ἀκολουθία τῶν κατὰ τὸ 1839 προεκδεδομένων. Τ. 1. Αἴγινα: Τυπογραφεῖο Ἀνδρέου Κορομηλᾶ, 1844. Σ. 147–148.
Neophytus Ducas. Epistula 1495. Θεοδωρήτῳ // Ἐπιστολαὶ πρὸς τινὰς ἐν διαφόροις περιστάσεσι ὑπὸ Νεοφύτου Δούκα εἰς τόμους δύο ὡς ἀκολουθία τῶν κατὰ τὸ 1839 προεκδεδομένων. T. 2. Ἀθῆναι: Τυπογραφεῖο Ἀνδρέου Κορομηλᾶ, 1844. Σ. 175–183.
Nicodemus Hagiorita. Confessio fidei // Paschos P. B. Ἐν ἀσκήσει καὶ μαρτυρίῳ. Ἀθήνα: Ἁρμός, 1996. (Ὑμναγιολογικὰ Κείμενα καὶ Μελέτες, τ. 3). Σ. 105–181.
Nicodemus Hagiorita. De Carthaginensi concilio locali (Concilium 11) // Ἀγαπίου ἱερομονάχου και Νικοδήμου μοναχοῦ Πηδάλιον τῆς νοητῆς νηὸς τῆς μιᾶς ἁγίας καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς τῶν ὀρθοδόξων ἐκκλησίας / ἔκδ. ἀρχιμ. Δορόθεος. Ἀθήνα: Ἐκδόσεις Παπαδημητρίου, 121998. Σ. 462–542.
Origenes. Expositio in Proverbia (fragmenta e catenis) // PG. T. 17. Col. 161–252.
Petrus Argivus. Encomium ad sanctos Anargyros Cosmam et Damianum // Κυριακόπουλος K. Τ. Ἁγίου Πέτρου ἐπισκόπου Ἄργους βίος καὶ λόγοι. Ἀθῆναι: Ἔκδοσις Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀργολίδος, 1976. Σ. 82–108.
Philotheus Coccinus. Confessio fidei // Arambatzes C. Ἡ Ὁμολογία πίστης τοῦ Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φιλοθέου Κοκκίνου // Ἐπιστημονικὴ Ἐπετηρὶς Θεολογικῆς Σχολῆς Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Νέα Σειρά. 2000. Τ. 10. Σ. 23–41.
Phipo Carpasianus. Enarratio in canticum canticorum // PG. T. 40. Col. 28–153.
Physiologus (redactio secunda quae vocatur Byzantina) // Physiologus / ed. F. Sbordone. Rome: Dante Alighieri-Albrighi, Segati, 1936. [Hildesheim: Olms, r1976]. P. 149–256.
Registrum patriarchatus Constantinopolitani (1315–1331) // Das Register des Patriarchats von Konstantinopel, Edition und Übersetzung der Urkunden aus den Jahren 1315–1331 / hrsg. H. Hunger, O. Kresten. Bd. 1. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften, 1981. (CFHB SV; Bd. 19/1). S. 100–614.
Sugerius S. Dionysii. Epistula LX. Ejusdem ad eumdem et viromandensem comitem // PL. T. 186. Col. 1379C–1380B.
Sylvester Syropulus. Historiae // Laurent V. Les «Mémoires» du Grand Ecclésiarque de l’Église de Constantinople Sylvestre Syropoulos sur le concile de Florence (1438–1439). Paris: Centre National de la Recherche Scientifique, 1971. P. 100–574.
Theodorus Lascaris. Epistula 90. Ad Manuelem patriarcham I // Theodori Ducae Lascaris Epistulae CCXVII / ed. N. Festa. Florence: Istituto di studi superiori pratici e di perfezionamento, 1898. (Pubblicazioni del R. Istituto di studi superiori pratici e di perfezionamento in Firenze. Sezione di filosofia e lettere; vol. 29). P. 117–119.
Theophylactus. Enarrationes in evangelia // PG. 123. Col. 140–1348.
Vita et miracula sanctorum Cyri et Joannis (BHG 469) // PG. T. 87.3. Col. 3677–3689.
Vita sancti patriarchae Philothei // Δεντάκης Β. Λ. Βίος καὶ ἀκολουθία τοῦ ἁγίου Φιλοθέου (Κοκκίνου) πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (1353–1354 καὶ 1364–1376) τοῦ θεολόγου. Ἐν Ἀθήναις: [Χ. ἔ.], 1971. (Ἡσυχαστικαὶ καὶ Φιλοσοφικαὶ Μελέται, τ. 9). Σ. 63–93.
Γερμανός, μητροπολίτης Αίνου. Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και η αρμοδιότης αυτού πρός σύγκλησιν πανορθοδόξων Συνόδων. [Ηράκλειο]: Κοινοφελές Ίδρυμα της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας Παναγιά η Ακρωτηριανή, 2014.
Ἔγγραφα πατριαρχικὰ καὶ συνοδικὰ περὶ τοῦ Βουλγαρικοῦ ζητήματος (1852–1873) / ἔκδ. Μ. Ἰ. Γεδεών. Κωνσταντινούπολις: Ἐκ τοῦ Πατριαρχικοῦ Τυπογραφείου, 1908.
Πρακτικὰ τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Συνόδου τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει ἐν τῶ Πατριαρχικώ Ναώ τοῦ ἁγίου ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου περὶ τοῦ ἐκκλησιαστικού βουλγαρικού ζητήματος συγκροτηθείσης ἐν έτει σωτηρίω ͵αωοβ΄ κατὰ μῆνα Αὔγουστον καὶ Σεπτέμβριον. Κωνσταντινούπολις: [Τυπογραφεῖον Ἰ. Ἀ. Βρεττοῦ καὶ Σ.], [1872].
Дионисий (Шлёнов), игум. Выражение «ἐν τοῖς βαρβαρικοῖς…» 28-го правила Халкидона и его интерпретации // Мировое Православие: первенство и соборность в свете православного вероучения. Материалы международной конференции Синодальной библейско-богословской комиссии Русской Православной Церкви. Москва, 16–17 сентября 2021 года / под ред. митр. Илариона (Алфеева). Москва, 2023. С. 136–181.
Дионисий (Шлёнов), игум. Кто является главой Церкви? К вопросу о теории первенства // БВ. 2023. № 1 (48). С. 127–168.
Троицкий С. В. О границах распространения права власти Константинопольской Патриархии на «диаспору» // ЖМП. 1947. № 11. С. 34–45.
Ю. Б. Церковь // Наставления и утешения святой веры христианской / ред. свящ. С. В. Петровский; изд. Свято-Андреевского на Афоне русского общежительного скита. Кн. 12. Одесса: Типо-хромолит. Е. И. Фесенко, 1905. С. 1093.
Bartholomew: We Proclaim in Every Direction that Constantinople is the Genuine, The Only Mother Church. (Dec 11, 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://orthodoxtimes.com/ecumenical-patriarch-we-proclaim-in-every-direction-that-constantinople-is-the-genuine-the-one-and-only-mother-church/ (дата обращения 23.12.2023).
Ανακοινωθέν για τις εργασίες της Αγίας και Ιεράς Συνόδου (4 Οκτωβρίου 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2023/10/04/anakoinothen-gia-ergasies-agias-kai-ieras-synodou-4-10-2023/ (дата обращения 23.12.2023).
Ανδρέας (Νανάκης), αρχιμ. Εκκλησία εθνάρχουσα και εθνική. Μέσα από τη σύναξη των πρεσβυτέρων και τον ιερό σύνδεσμο της Εκκλησίας της Ελλάδος (1870–1922). Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 22007.
Ανδριόπουλος Π. Α. Το «Φως Φαναρίου» απαντά στην Εκκλησία της Αλβανίας (7 Οκτωβρίου 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2023/10/07/to-fos-fanariou-apanta-stin-ekklisia-tis-alvanias/ (дата обращения 23.12.2023).
Βαλάκου-Θεοδωρούδη Μ. Το νομικό περίγραμμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο πλαίσιο της διεθνούς κοινότητας. Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα, 2001.
Βαρθολομαῖος (Χρήστος) Ἰατρίδης, ἀρχιμανδρίτης. Διευνὲς συμβατικὸ δίκαιο καὶ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο. [Διδακτορικὴ διατριβή]. Κομοτινή, 2019.
Καριωτόγλου Α. Ισλάμ και χριστιανική χρησμολογία. Από τον μύθο στην πραγματικότητα. Θεσσαλονίκη: Αρμός, 2000.
Ο Πατριάρχης δέχθηκε τον Αρχιεπίσκοπο Αυστραλίας Μακάριο (2/06/2020). [Электронный ресурс]. URL: http://fanarion.blogspot.com/2020/02/blog-post_6.html (дата обращения 23.12.2023).
Οικουμενικός Πατριάρχης: «Δεν θα συγκαλέσουμε Σύνοδο Προκαθημένων για το Ουκρανικό» (4 Σεπτεμβρίου 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2023/09/04/ecum-patr-den-tha-syglithei-synodos-prokathimenwn-gia-to-oukraniko/ (дата обращения 23.12.2023).
Οικουμενικός Πατριάρχης: «Δεν μας συγκινούν νέαι εκκλησιολογίαι» (18 Μαΐου 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2023/05/18/ecum-patr-den-mas-sygkinoun-oi-nees-ekklisiologies/ (дата обращения 23.12.2023).
Οικουμενικός πατριάρχης: η μήτηρ Εκκλησία όχι μόνο δικαιούται αλλά υποχρεούται να θεραπεύει το σχίσμα στη Ουκρανία (25 Σεπτεμβρίου 2018). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2018/09/25/blog-post_25-33/ (дата обращения 23.12.2023).
Οικουμενικός Πατριάρχης: Παραμένομεν, επιμένομεν και υπομένομεν (11 Ιουνίου 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2023/06/11/ta-onomastiria-tou-ecum-patr-11-june-2023/ (дата обращения 23.12.2023).
Ομιλία Μητροπολίτου Σαράντα Εκκλησιών Ανδρέου κατά την Κυριακή της Σαμαρείτιδος (14 Μαΐου 2023). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2023/05/18/omilia-mitropolitou-40ekklisiwn-andreou-tin-kyriaki-samareitidos/ (дата обращения 23.12.2023).
Ομιλία της Α. Θ. Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου προς τον Ουκρανικόν λαόν (26 Ἰουλίου 2008). [Электронный ресурс]. URL: https://fosfanariou.gr/index.php/2018/09/25/blog-post_25-33 (дата обращения 23.12.2023).
Παπαθωμᾶς Γ. Δ., ἀρχιμ. Κανονικὰ ἔμμορφα (Δοκίμια κανονικῆς οἰκονομίας, II). Κατερίνη: Επέκταση, 2015. (Νομοκανονικὴ βιβλιοθήκη, τ. 29).
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
