Three Spiritual Stages: Purification, Illumination and Deification (κάθαρσις, φωτησμός / ἔλλαμψις, θέωσις) in the Byzantine Tradition
Keywords:
purification, enlightenment, illumination, deification, perfection, ascension, virtues, uncreated light, essence and energies, patristic tradition, Areopagitics, palamism and hesychasmAbstract
In the XIV century. St. Gregory Palamas and his supporters and successors, on the basis of the previous theological and hesychast tradition of the Church, focused special attention on the doctrine of seeing the uncreated Light of Tabor and achieving—in a state of ultimate purity— the states of illumination and deification. The well-known Greek theologian of the Orthodox world, Fr. John Romanidis, in his work Patristic Theology, believed that the doctrine of purification, illumination and deification conveys the very essence of Orthodoxy, which in all aspects of its existence comes down to these three concepts. This article attempts to give a historical overview of each of the three terms, in order not only to assess the views of Fr. John, but also more clearly present the place of Palamite theology in the broader patristic tradition with the internal ideal of holiness as an absolute imperative.
Downloads
References
Ammonius. In Porphyrii isagogen sive quinque voces // Ammonius. In Porphyrii isagogen sive quinque voces / ed. A. Busse. Berlin: Reimer, 1891. (Commentaria in Aristotelem Graeca; vol. 4/3). P. 1–128.
Philo Judaeus. De somniis (lib. I–II) // Philonis Alexandrini Opera quae supersunt / ed. P. Wendland. Vol. 3. Berlin: Reimer, 1898. [Berlin: De Gruyter, r1962]. P. 204–306.
Proclus. Theologia Platonica (lib. 1–6) // Proclus. Théologie platonicienne / éd. H. D. Saffrey, L. G. Westerink. Vols. 1–6. Paris: Les Belles Lettres, 1:1968; 2:1974; 3:1978; 4:1981; 5:1987, 6:1997. P. 1:1–125; 2:1–73; 3:1–102; 4:1–113; 5:1–148; 6:1–114.
Martyrium sancti Andreae apostoli (BHG 99) // Bonnet M. Martyrium sancti apostoli Andreae. (AB. 1894. Vol. 13). P. 354–372.
Concilium Constantinopolitanum (a. 1341) // The Great Councils of the Orthodox Churches. From Constantinople 861 to Constantinople 1872 / ed. F. Lauritzen. Turnhout: Brepols, 2016. (CCCOGD; vol. 4/1). P. 139–152.
Basilius Caesariensis. De jejunio (homilia 1) // PG. T. 31. Col. 164–184.
Callistus Angelicudes. Refutatio Thomae Aquinae // Καλλίστου Ἀγγελικούδη Κατὰ Θωμᾶ Ἀκινάτου / ἔκδ. Σ. Γ. Παπαδόπουλος. Ἀθῆναι, 1970. Σ. 27–299.
Capita discipulorum Evagrii // Évagre le Pontique. Chapitres des disciples d’Évagre / éd. P. Géhin. Paris: Éditions du Cerf, 2007. (SC; vol. 514). P. 102–270.
Clemens Alexandrinus. Paedagogus // Clemens Alexandrinus. Protrepticus und Paedagogus / hrsg. von O. Stählin. Leipzig: J. C. Hinrichs’sche Buchhandlung, 1905. (GCS; Bd. 12).
Clemens Alexandrinus. Excerpta ex Theodoto // Clément d’Alexandrie. Extraits de Théodote / éd. F. Sagnard. Paris: Éditions du Cerf, 21948 (r1970). (SC; vol. 23). P. 52–212.
David Dishypatus. Ad Nicolaum Cabasilam contra Barlaam et Acindynum // Δαβὶδ Δισυπάτου Λόγος κατὰ Βαρλαὰμ καὶ Ἀκινδύνου πρὸς Νικόλαον Καβάσιλαν. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινῶν Ἐρευνῶν, 1976. (Βυζαντινὰ Κείμενα καὶ Μελέται, τ. 10). Σ. 39–107.
Diadochus Photicensis. Capita centum de perfectione spirituali // One Hundred Practical Texts of Perception and Spiritual Discernment from Diadochos of Photike / ed. J.Rutherford. Belfast: Belfast Byzantine Enterprises, Institute of Byzantine Studies, the Queen’s University of Belfast, 2000. (Belfast Byzantine Texts and Translations; vol. 8). P. 12–154.
Elias Cretensis.Commentarii in sancti Gregorii Nazianzeni orationes XIX // PG. T. 36. Col. 757–902.
Euthymius Zigabenus.Commentarius in Psalterium // PG. T. 128. Col. 41–1325.
Evagrius. Practicus (capita centum) // Évagre le Pontique. Traité pratique ou le moine, vol. 2 / éd. A. Guillaumont, C. Guillaumont. Paris: Éditions du Cerf, 1971. (SC; vol. 171). P. 482– 542, 546–586, 590–620, 624–712.
Evagrius. Gnosticus (fragmenta Graeca) // Évagre le Pontique. Le gnostique ou à celui qui est devenu digne de la science / A. Guillaumont, C. Guillaumont. Paris: Éditions du Cerf, 1989. (SC; vol. 356). P. 88–96, 100, 106, 112, 122, 126, 132–134, 142, 146–150, 154, 158– 160, 166, 170–174, 178, 182–186, 192.
Evagrius. De oratione (sub nomine Nili Ancyrani) // PG. T. 79. Col. 1165–1200.
Evagrius. Expositio in Proverbia Salomonis // Tischendorf C. Notitia editionis codicis bibliorum Sinaitici. Leipzig: F. A. Brockhaus, 1860. P. 76–122.
Gregorius Acindynus. Oratio contra Joannem Calecam // Cañellas J. N. Discurso ante Juan Kalekas // La théologie byzantine et sa tradition. Tome II (XIIIe–XIXe s.) / ed. C. G. Conticello, V. Conticello. Turnhout: Brepols, 2002. (Corpus Christianorum). P. 258–284.
Gregorius Acindynus. Refutatio magna // Gregorii Acindyni Refutationes duae operis Gregorii Palamae cui titulus dialogus inter Orthodoxum et Barlaamitam / ed. J. N. Cañellas. Turnhout: Brepols, 1995. (CСSG; vol. 31). P. 3–410.
Gregorius Nazianzenus. De dogmate et constitutione episcoporum (orat. 20) // PG. T. 35. Col. 1065–1080.
Gregorius Nazianzenus. In sancta lumina (orat. 39) // PG. T. 36. Col. 336–360.
Gregorius Nazianzenus. In sanctum baptisma (orat. 40) // PG. T. 36. Col. 360–425.
Gregorius Nazianzenus. In laudem sororis Gorgoniae (orat. 8) // PG. T. 35. Col. 789–817.
Gregorius Nazianzenus. De dogmate et constitutione episcoporum (orat. 20) // PG. T. 35. Col. 1065–1080.
Gregorius Nazianzenus. In laudem Athanasii (orat. 21) // PG. T. 35. Col. 1081–1128. Gregorius Nazianzenus. In laudem Cypriani (orat. 24) // PG. T. 35. Col. 1169–1193. Gregorius Nazianzenus. In pentecosten (orat. 41) // PG. T. Col. 36 428–452.
Gregorius Nyssenus. De perfectione Christiana ad Olympium monachum // Gregorii Nysseni Opera / hrsg. von W. Jaeger. Bd. 8.1. Leiden: Brill, 1963. S. 173–214.
Gregorius Nyssenus. Refutatio confessionis Eunomii // Gregorii Nysseni Opera / hrsg. von W. Jaeger. Bd. 2/2. Leiden: Brill, 1960. S. 312–410.
Gregorius Nyssenus. Apologia in hexaemeron // PG. T. 44. Col. 61–124.
Gregorius Nyssenus. In inscriptiones Psalmorum // Gregorii Nysseni Opera / ed. J. McDonough. Bd. 5. Leiden: Brill, 1962. S. 24–175.
Gregorius Nyssenus. In Canticum canticorum (homiliae 15) // Gregorii Nysseni Opera / ed. H. Langerbeck. Bd. 6. Leiden: Brill, 1960. S. 3–469.
Gregorius Nyssenus. In Basilium fratrem // Stein J. Encomium of Saint Gregory Bishop of Nyssa on his Brother Saint Basil. Washington (D. C.): The Catholic University of America, 1928. P. 2–60.
Gregorius Palamas. Pro hesychastis // Γρηγόριου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. T. 1. Θεσσαλονίκη, 21988. Σ. 359–694.
Gregorius Palamas. Epistulae ad Acindynum et Barlaam // Ἐπιστολαὶ πρὸς Ἀκίνδυνον καὶ Βαρλαάμ / ed. J. Meyendorff // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. Τ. 1. Θεσσαλονίκη, 1962. Σ. 203–312.
Gregorius Palamas. Orationes antirrheticae contra Acindynum // Ἀντιρρητικοὶ πρὸς Ἀκίνδυνον / ἔκδ. Λ. Κοντογιάννης, Β. Φανουργάκης // Γρηγόριου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. T. 3. Θεσσαλονίκη, 1970. Σ. 39–506.
Gregorius Palamas. Orationes dogmaticae // Γρηγόριου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. T. 2. Θεσσαλονικη, 21994. Σ. 69–278.
Gregorius Palamas. Orationes apologeticae // Γρηγόριου τοῦ Παλαμᾶ Πραγματεῖαι Ὁμολογιακαί / ἔκδ. Β. Σ. Ψευτογγάς // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. Τ. 2. Θεσσαλονίκη, 1966. Σ. 567–670.
Gregorius Palamas. Homiliae I–XX // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Ἅπαντα τὰ ἔργα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. Τ. 9. Θεσσαλονίκη: Πατερικαὶ Ἐκδόσεις Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, 1985. (Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, τ. 72). Σ. 26–596.
Gregorius Palamas. Homiliae XXI–XLII // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Ἅπαντα τὰ ἔργα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. Τ. 10. Θεσσαλονίκη: Πατερικαὶ Ἐκδόσεις Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, 1985. (Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, τ. 76). Σ. 22–602.
Gregorius Palamas. Epistulae // Ἐπιστολαί / ἔκδ. Ν. Α. Ματσουκᾶς // Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ Συγγράμματα / ἔκδ. Π. Κ. Χρήστου. Τ. 2. Θεσσαλονίκη, 1966. Σ. 315–547.
Gregorius Thaumatourgus. In annuntiationem sanctae virginis Mariae homilia 2 [Sp.] // PG. T. 10. Col. 1155–1169.
Isaacius Syrus. Orationes ascetici // Ἀββᾶ Ἰσαὰκ Σύρου Λόγοι ἀσκητικοί. Κριτικὴ ἔκδοση / ed. M. Pirard. Ἅγιον Ὅρος: Ἱ. Μ. Ἰβήρων, 2012. Σ. 211–797.
Joannes Climacus. Scala paradisi // PG. T. 88. Col. 631–1161.
Josephus Bryennius. Orationes // Ἰωσὴφ μοναχοῦ τοῦ Βρυεννίου Τὰ Εὐρεθέντα / ἔκδ. Ἐ. Βούλγαρης. Τ. 1. Leipzig, 1768. [Θεσσαλονίκη, r1991]. Σ. 29–345.
Joannes Cyparissiotes. Contra Tomum Palamiticum // Ἰωάννου τοῦ Κυπαρισσιώτου Kατὰ τῶν τοῦ Παλαμικοῦ Τόμου διακρίσεων καὶ ἑνώσεων ἐν τῷ Θεῷ / ἔκδ. Κ. Λιακούρας. Ἀθῆναι, 1991. Σ. 137–480.
Justinus Martyr. Apologia prima pro Christianis ad Antoninum Pium // Justin, Philosopher and Martyr. Apologies / ed. D. Minns, P. Parvis. Oxford: Oxford University Press, 2009. (Oxford Early Christian Texts). P. 80–268.
Maximus Confessor. Ambigua ad Joannem // On Difficulties in the Church Fathers: The Ambigua / ed. N. Constas. Vols. 1–2. Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 2014. (Dumbarton Oaks Medieval Library). P. 62–450; 2–330.
Maximus Confessor. Questiones ad Thalassium / ed. C. Laga, C. Steel. Turnhout: Brepols; Leuven: University Press, 1980. (CCSG; vol. 7).
Maximus Confessor. Quaestiones et dubia // Maximi Confessoris Quaestiones et dubia / ed. J. H. Declerck. Turnhout: Brepols, 1982. (CCSG; vol. 10). P. 3–170.
Origenes. Fragmenta in Lamentationes (in catenis) // Origenes Werke / hrsg. von E. Klostermann. Bd. 3. Leipzig: Hinrichs, 1901. (GCS; Bd. 6). S. 235–278.
Origenes.Commentariorum series in evangelium Matthaei (Mt. 22, 34 — 27, 63) // Origenes Werke / hrsg. von E. Klostermann. Bd. 11. Leipzig: Teubner, 1933. (GCS; Bd. 38/2). S. 4, 21–22, 42–43, 54, 83–84, 86, 93–101, 103, 108, 110, 112–114, 118–128, 130–138, 140, 144–151, 156–157, 159–163, 166, 171, 178, 180, 189, 191–192, 206, 219–220, 222, 227, 229–230, 233, 236–242, 244–248, 250–255, 257–266, 270–278, 283–284, 287, 293–295.
Origenes.Commentarii in evangelium Joannis (lib. 1, 2, 4, 5, 6, 10, 13, 19–20, 28–32) // Origène.Commentaire sur saint Jean / éd. C. Blanc. 5 vols. Paris: Éditions du Cerf, 1:1966; 2:1970; 3:1975; 4:1982; 5:1992. (SC; vol. 120, 157, 222, 290, 385).
Origenes. Fragmenta in evangelium Joannis (in catenis) // Origenes Werke / hrsg. von E. Preuschen. Bd. 4. Leipzig: Hinrichs, 1903. (GCS; Bd. 10). S. 483–574.
Origenes. Selecta in Ezechielem (fragmenta e catenis) // PG. T. 13. Col. 768–252.
Origenes. Homiliae in Psalmos (XV, XXXVI, LXVII, LXXXIII, LXXIV, LXXV, LXXVI, LXXVII, LXXX, LXXXI) // Origenes Werke: eine kritische Edition des Codex Monacensis Graecus 314. Bd. 13: Die neuen Psalmenhomilien / hrsg. von L. Perrone, M. Molin Pradel, E. Prinzivalli, A. Cacciari. Berlin; Munich; Boston (Mass.): De Gruyter, 2015. (GCS. N. F.; Bd. 19). S. 73-523.
Philotheus Coccinus. Antirrhetici duodecim contra Gregoram // Φιλοθέου Κοκκίνου Δογματικὰ ἔργα / ἔκδ. Δ. Β. Καϊμάκης. Μέρος Αʹ. Θεσσαλονίκη: Centre for Byzantine Research, 1983. (Thessalonian Byzantine Writers; vol. 3). Σ. 19–515.
Philotheus Coccinus. Orationes et homiliae // Φιλοθέου Κοκκίνου Λόγοι καὶ ὁμιλίαι / ἔκδ. Β. Σ. Ψευτογγᾶς. Θεσσαλονίκη: Centre for Byzantine Research, 1985. (Thessalonian Byzantine Writers; vol. 2). Σ. 23–233.
Ps.-Dionysius Areopagita. De caelesti hierarchia // Corpus Dionysiacum II. Pseudo-Dionysius Areopagita. De coelesti hierarchia, De ecclesiastica hierarchia, De mystica theologia, Epistulae / hrsg. G. Heil, A. M. Ritter. Berlin: W. de Gruyter, 2012. (PTS; Bd. 67). S. 7–59.
Ps.-Dionysius Areopagita. De ecclesiastica hierarchia // Corpus Dionysiacum II: Pseudo-Dionysius Areopagita. De coelesti hierarchia, de ecclesiastica hierarchia, de mystica theologia, epistulae / ed. G. Heil, A. M. Ritter. Berlin: De Gruyter, 1991. (PTS; Bd. 36). S. 63–132.
Ps.-Dionysius Areopagita. De divinis nominibus // Corpus Dionysiacum I. Pseudo-Dionysius Areopagita. De divinis nominibus / ed. B. R. Suchla. Berlin: De Gruyter, 1990. (PTS; Bd. 33). S. 107–231.
Registrum patriarchatus Constantinopolitani (1337—1350) // Das Register des Patriarchats von Konstantinopel, Edition und Übersetzung der Urkunden aus den Jahren 1337–1350 / hrsg. von C. Cupane, H. Hunger, E. Kislinger, O. Kresten. Bd. 2. Vienna: Österreichische Akademie der Wissenschaften, 1995. (CFHB SB; Bd. 19/2). S. 82–514.
Scholia in Maximum Confessorem (Incertum) // Maximi Confessoris Quaestiones ad Thalassium: in 2 vols. / ed. C. Laga, C. Steel. Turnhout: Brepols, 1980; 1990. (CCSG; vol. 7, 22). P. 1:43– 539, 2:15–325.
Symeon Neotheologus. Catecheses 6–22 // Syméon le Nouveau Théologien. Catéchèses / éd. B. Krivochéine, J. Paramelle. Paris: Éditions du Cerf, 1964. (SC; vol. 104).
Symeon Neotheologus. Orationes theologicae // Syméon le Nouveau Théologien. Traités théologiques et éthiques / éd. J. Darrouzès. Paris: Éditions du Cerf, 1966. (SC; vol. 122). P. 96–168.
Symeon Neotheologus. Capitula alphabetica [Dub.] // Ἁγίου Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου Ἀλφαβητικὰ Κεφάλαια. Mount Athos: Ἱερὰ Μονὴ Σταυρονικήτα, 2005. Σ. 28–360.
Synodicon orthodoxiae // Le Synodikon de l’Orthodoxie / éd. J. Gouillard // Travaux et mémoires. 1967. Vol. 2. P. 45–107.
Ps.-Macarius. Opuscula II–VII // PG. T. 34. Col. 841–968.
Theodorus Studites. Epistulae // Theodori Studitae Epistulae/ hrsg. G. Fatouros. Vol. 2. Berlin; Novi Eboraci: De Gruyter, 1992. (CFHB SB; Bd. 31). S. 189–861.
Theodorus Studites. In caelestium ordinum caetum // Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου Ἅπαντα τὰ ἔργα: Λόγοι Αʹ–ΙΑʹ. Κατηχήσεις Αʹ–ΛΓʹ / ἔκδ. Π. Παπαευαγγέλου (post J. P. Migne). Θεσσαλονίκη: Πατερικαὶ Ἐκδόσεις Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, 1996. (Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καὶ ἀσκητικῶν, τ. 18). Σ. 80–102.
Theophanes III. De lumine Thaborio orationes I–V // Θεοφάνους Γʹ ἐπισκόπου Νικαίας Περὶ Θαβωρίου φωτός, λόγοι πέντε. (Τὸ πρῶτον νῦν ἐκδιδόμενοι) / ἔκδ. Χ. Γ. Σωτερόπουλος. Ἀθήναι, 1990. Σ. 79–206.
Theophanes Metropolita Peritheorii. Vita s. Maximi Causocalybitae // Halkin F., Kourilas E. Deux Vies de S. Maxime le Kausokalybe ermite au Mont Athos (XIVe s.) // AB. 1936. Vol. 54. P. 65–109.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
